UCIECZKA Z RADOMIA !

 

Radom od ponad 30 lat zmaga się z nieustannym spadkiem liczby mieszkańców, wpisując się w niepokojący trend demograficzny. Co znamienne, samorząd miasta wydaje się akceptować ten stan rzeczy, a wszelkie dyskusje na ten temat sprowadzają się do wskazywania na ogólnopolską tendencję charakterystyczną dla średnich miast, zwłaszcza tych, które utraciły status stolic województw. Pomimo istnienia licznych instytucji zajmujących się analizą problemów polskich miast, brak jest szczegółowych badań nad wyludnianiem dawnych stolic województw. Najczęściej wskazuje się na dwa główne czynniki tego zjawiska: niedostatek miejsc pracy o wysokiej jakości (co nie jest tożsame ze wskaźnikiem bezrobocia, gdyż te pojęcia często są mylone) oraz masowe wyjazdy młodych ludzi do dużych ośrodków akademickich. W ostatnich latach pojawił się również trzeci czynnik – migracja na przedmieścia. Chociaż te przyczyny są znane, wciąż brakuje precyzyjnych danych na temat ich proporcji oraz potencjalnych działań, które mogłyby zahamować lub przynajmniej złagodzić ten negatywny trend. Konieczne jest zatem postawienie diagnozy, opartej nie tylko na statystykach GUS, ale także na interdyscyplinarnym zrozumieniu zachodzących procesów. Radom, który niedawno znalazł się na liście miast określanych jako "upadające" (czyli tracących swoje funkcje gospodarcze i administracyjne), może stać się przykładem wymagającym dogłębnej analizy i refleksji.

Mapa No 2 - Przyrost / ubytek ludności w gminie - żródło: GEO.STAT.GOV.PL

Analizując mapę przyrostu i ubytku ludności w gminach, dostępną na geoportalu statystycznym, możemy dostrzec wyraźny trend: Radom oraz inne okoliczne miasta tracą mieszkańców, podczas gdy tzw. "obwarzanki miejskie" (gminy przyległe) odnotowują wzrost liczby ludności. Na pierwszy rzut oka przypomina to masowy exodus mieszkańców miasta na przedmieścia. Jednak dogłębna analiza danych wskazuje na bardziej złożoną sytuację. W latach 2018-2023 liczba mieszkańców Radomia zmniejszyła się o 17 024 osoby, podczas gdy w gminach sąsiednich przybyło 4 017 osób. Radom odnotowuje ujemny przyrost naturalny wynoszący około -3 000 osób w ciągu sześciu lat, podczas gdy w gminach ościennych wskaźniki wahają się od dodatnich do ujemnych, co łącznie można podsumować jako zerowy przyrost naturalny. Już na podstawie tej dysproporcji widać, że odpływ mieszkańców Radomia nie może być wytłumaczony wyłącznie migracją na tereny podmiejskie. Istotnym czynnikiem wpływającym na demografię miasta jest odpływ studentów. Każdego roku około 1 000 maturzystów z Radomia, z czego szacunkowo 75% wybiera studia w większych ośrodkach akademickich, takich jak Warszawa, Kraków, Lublin czy Łódź, Miasto Radom traci bezpowrotnie ok. 700 osób rocznie. Większość z nich nie wraca do rodzinnego miasta ze względu na brak pracy wysokiej jakości, obejmującej zatrudnienie w korporacjach lub instytucjach oferujących możliwości rozwoju zawodowego. Podsumowując te dane, można oszacować, że Radom mimo w/w dodatkowo traci rocznie około 1 000 mieszkańców wskutek migracji. Głównymi przyczynami tego zjawiska wydają się być brak atrakcyjnych miejsc pracy, ograniczone perspektywy rozwoju oraz niska atrakcyjność miasta w oczach młodych ludzi.   Sumarycznie daje to wynik: 2400 osób rocznie (suburbia: 700 os, studenci: 700 os, pracownicy: 1000 osób).

 Diagnoza społeczno - gospodarcza 2022 RADOM; Diagnoza sytuacji Radomia w ujęciu społecznym, przestrzennym i gospodarczym przygotowana na potrzeby opracowania pn. „Strategia dalszego rozwoju Gminy Miasta Radomia – Radom 2030” - źródło: BIP.RADOM.PL

Analizując mapę zmian liczby ludności w jednostkach urbanistycznych, opracowaną na potrzeby diagnozy społeczno-gospodarczej Miasta Radom w 2022 roku, można dostrzec brak wyraźnych prawidłowości w procesach wyludniania i zaludniania poszczególnych obszarów miejskich. Niemniej jednak na mapie szczególnie rzucają się w oczy dwie alarmujące "czerwone plamy": południowa część Środmieścia oraz osiedle Ustronie. W przypadku południowej części Środmieścia sytuacja może być tłumaczona niskim zagęszczeniem mieszkań na metr kwadratowy przy jednoczesnym dużym udziale powierzchni przeznaczonej na usługi w stosunku do powierzchni mieszkalnych. Z kolei dane dotyczące osiedla Ustronie, dużego osiedla mieszkaniowego z okresu PRL, są szczególnie niepokojące. Spadek liczby mieszkańców w tym rejonie może wskazywać na początek procesu, który w dłuższej perspektywie może prowadzić do degradacji społecznej i urbanistycznej, a w skrajnych przypadkach nawet do powstania slumsów. Francja, która jako pierwsza masowo realizowała podobne projekty mieszkaniowe, doświadczyła poważnych problemów społecznych w takich dzielnicach. W odpowiedzi zdecydowano się na wyburzanie części tych zabudowań, jednak nie udało się uniknąć degradacji całych obszarów miejskich. Na podstawie dostępnych danych można zatem postawić tezę, że osiedle Ustronie zmierza w podobnym, niepokojącym kierunku. W odniesieniu do Środmieścia warto zaznaczyć, że każda nowa inwestycja mieszkaniowa wpływa na zmiany w strukturze tej przestrzeni miejskiej. Niemniej jednak szczegółowa analiza procesów zachodzących w jednej lub dwóch dzielnicach Radomia wykracza poza zakres niniejszego opracowania.

Analiza mapy struktury wiekowej mieszkańców Radomia ujawnia zjawisko przypominające tzw. "ucieczkę na suburbia". Coraz więcej rodzin z dziećmi decyduje się na wyprowadzkę z miasta do domów jednorodzinnych lub osiedli na peryferiach, gdzie koszty większej przestrzeni mieszkalnej są niższe niż w centrum. Zjawisko to wpisuje się w szerszy trend urbanistyczny obserwowany w wielu polskich miastach. Radom zmaga się z corocznym odpływem ludności na poziomie około 2400 osób. W tej grupie wyróżniają się dwie kluczowe kategorie: studenci oraz rodziny z dziećmi. Około 700 osób rocznie opuszcza miasto, wyjeżdżając na studia do większych ośrodków akademickich, takich jak Warszawa, Kraków, Lublin czy Łódź. Większość z nich nie wraca z powodu braku wysokiej jakości miejsc pracy w Radomiu. Rodziny z dziećmi natomiast wybierają przedmieścia miasta z powodów ekonomicznych i przestrzennych, preferując spokojniejsze oraz bardziej przestronne warunki życia. Znając te kluczowe powody odpływu ludności, warto zadać pytanie: jakie kroki można podjąć, aby zahamować te negatywne trendy? Rozwiązanie tego problemu wymaga kompleksowego podejścia, obejmującego poprawę atrakcyjności miasta, rozwój rynku pracy oraz stworzenie sprzyjających warunków do osiedlania się rodzin w granicach miejskich.

Diagnoza społeczno - gospodarcza 2022 RADOM; Diagnoza sytuacji Radomia w ujęciu społecznym, przestrzennym i gospodarczym przygotowana na potrzeby opracowania pn. „Strategia dalszego rozwoju Gminy Miasta Radomia – Radom 2030” - źródło: BIP.RADOM.PL

Przeglądając katalog działań podejmowanych przez inne polskie miasta (w tym Radom), można wyróżnić inicjatywy skierowane do migrujących grup społecznych. Przedstawiam je tu czysto retorycznie, ponieważ ich wdrożanie na minimlanym poziomie nie daje efektów a pełne wdrożenie w Radomiu w ciągu zaledwie 4-5 lat wykracza daleko poza możliwości budżetowe miasta. Ponadto, realizacja takich działań oznaczałaby konieczność gruntownej transformacji całych dzielnic, co w obecnych warunkach jest raczej nierealne. Mimo to, przedstawiam ten katalog, aby zwrócić uwagę na działania, które samorząd miejski może podjąć, choć ich skuteczność w zatrzymaniu spadku liczby mieszkańców Radomia jest wątpliwa:

1. Zwiększenie atrakcyjności centrum Radomia dla mieszkańców gmin ościennych może opierać się na kilku kluczowych działaniach, które obejmują zarówno poprawę infrastruktury, jak i rozwój oferty społeczno-gospodarczej. Oto niektóre z standardowych możliwości: rozwój transportu publicznego i komunikacji, inwestycje w przestrzeń publiczną i zieleń, rozwój infrastruktury kulturalnej i edukacyjnej, wspieranie rynku pracy i rozwoju biznesu, ułatwienia w zakresie mieszkaniowym, zwiększenie oferty handlowej i usługowej, promocja centrum jako miejsca do życia, bezpieczeństwo i porządek w mieście.
2. Aby przyciągnąć studentów do Radomia, miasto powinno zaoferować im atrakcyjne warunki do życia, nauki i rozwoju. Kluczowe standardowe działania obejmują: rozwój oferty edukacyjnej, wsparcie dla studentów w zakresie zakwaterowania, rozwój infrastruktury komunikacyjnej, tworzenie przestrzeni dla studentów, atrakcyjna oferta kulturalna i rozrywkowa, możliwości zatrudnienia i staży, wsparcie dla inicjatyw studenckich, ulgi i zniżki dla studentów, promowanie Radomia jako "młodszego miasta", wspieranie przedsiębiorczości i startupów. 
3. Przyciągając pracowników do Radomia, miasto musi stworzyć atrakcyjne warunki do życia i pracy, a także odpowiednio promować swoje atuty. Oto kilka standardowych działań, które mogą przyczynić się do przyciągnięcia nowych pracowników: rozwój rynku pracy i oferty zatrudnienia, wspieranie przedsiębiorczości i startupów, rozwój infrastruktury transportowej, atrakcyjna oferta mieszkaniowa, podwyższenie jakości życia w mieście, zwiększenie oferty edukacyjnej, wsparcie dla rodzin, współpraca z firmami, promocja Radomia jako miejsca do życia i pracy, dostęp do usług i atrakcji kulturalnych.

Mit realizowania rozwiązań standardowych, stosowanych w innych miastach i adaptowanych do mniejszych budżetów, nie sprawdza się w przypadku Radomia. Również teza o tym, że Radom traci mieszkańców tylko na rzecz podmiejskich obszarów, też została obalona. Miasto w sposób nieodwracalny traci znaczną liczbę studentów oraz około 1000 osób rocznie przekraczających granicę Regionu Radomskiego. Są to dane alarmujące, a nie uspokajające. Jakie mogą być odpowiedzi na tę sytuację? Gdyby rozwiązania były oczywiste i łatwe do wdrożenia, zostałyby już zastosowane. Niestety, nie ma jednej prostej odpowiedzi. Konieczne jest szczegółowe przeanalizowanie każdego z aspektów tego zjawiska, a taka analiza może jedynie wskazać kierunki dalszych działań. Pytaniem kluczowym pozostaje: jak uczynić Radom bardziej atrakcyjnym dla mieszkańców podmiejskich terenów w ramach Radomskiego Obszaru Funkcjonalnego i Regionu Radomskiego, aby chętniej korzystali z oferty miasta? Jak przyciągnąć studentów do Radomia, aby wybierali to miasto jako miejsce do nauki i życia, zamiast decydować się na inne ośrodki? Jak zapewnić odpowiednią liczbę miejsc pracy oraz atrakcyjne warunki życia, które zatrzymają exodus mieszkańców i jednocześnie zachęcą do osiedlania się nowych osób? Miasto Radom realizuje program „Miasto Przyjaznych Zmian”, mający na celu poprawę komfortu życia mieszkańców, jednak, zgodnie z przedstawionymi danymi, inicjatywy te przyciągają głównie te grupy społeczne, które w Radomiu pozostają, ale ich liczba z roku na rok maleje. Obawiam się, że jest to inwestycja, która nie będzie w stanie zatrzymać procesu kurczenia się miasta, a wręcz może przyczynić się do dalszego odpływu ludności, przy jednoczesnym wzroście kosztów utrzymania infrastruktury na jednego mieszkańca. Taki rozwój sytuacji może jedynie przyspieszyć negatywne zjawiska. Niemniej jednak warto podjąć próbę wypracowania nowych rozwiązań oraz poszukiwania dróg, które pozwolą zmienić obecną sytuację. To jednak temat na zupełnie inny artykuł.

WYGENEROWANE PRZY POMOCY NARZĘDZI AI: TREŚCI, OBRAZY, ANIMACJE i DŹWIĘKI ZOSTAŁY WYGENEROWANE SYNTETYCZNE, ZMODYFIKOWANE LUB/I ZMANIPULOWANE